«...Το νέο πεδίο στο οποίο ... συναντά κανείς τη βασική στράτευση αυτών των ανθρώπων είναι η βούληση για αποκατάσταση της ιεραρχικής τάξης, η αναζήτηση «των ικανότερων και των αρίστων» και ιδίως μια αλλεργία για τις υπερβολικές και επιβλαβείς πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες.

[…]

Αυτός ο πολιτιστικός τύπος [ο φανατικός και αυταρχικός «ορθολογικός μετριοπαθής»] αφομοιώνει με απίστευτη ταχύτητα αρχετυπικά στοιχεία της δεξιάς παράδοσης, ενώ συνεχίζει να καταναλώνει κάποιες από τις φιλελεύθερες ή αριστερές ευαισθησίες λ.χ. την αντιπάθεια για το εκκλησιαστικό ιερατείο ή το φλερτ με το ανώδυνο cultural chic.

Παράλληλα, λοιπόν, με την ανακάλυψη του καπιταλιστικού ρεαλισμού, ... επιδίδεται σε ασκήσεις αυτοκριτικής για τα προηγούμενα κύματα των ενθουσιασμών του: ασφαλώς το παρακάναμε με τον ηδονιστικό καταναλωτισμό, με τις επιπολαιότητες της άμεσης απόλαυσης και τη λατρεία των νεανικών στιλ, με τις ελευθεριακές μας αυταπάτες. Τώρα ας σοβαρευτούμε. Ας ανακαλύψουμε τις αξίες της προσπάθειας, της εργασίας, της λιτότητας. Ας δούμε, εν τέλει, τα καλά στοιχεία της κρίσης που δίνει την ευκαιρία για επαναξιολόγηση του do it yourself, της απλότητας και της μαγειρικής στο σπίτι.

[...]

Η γλώσσα αυτού του αναγεννημένου δεξιού είναι γλώσσα επιρρεπής στα πειθαρχικά μέτρα και υπερευαίσθητη απέναντι σε κάθε γεύση «ανομίας»: είτε από το διπλανό τραπέζι (ω, οι αγενείς που καταστρέφουν τον κόσμο) είτε από το δρόμο, τα πανεπιστήμια, τις πλατείες. Παντού βλέπει αγένεια, αχαριστία, ανομία, ανωριμότητα. Και παντού υποπτεύεται ότι οι πολλοί παίζουν θέατρο ή τον κοροϊδεύουν με τις υποκριτικές οιμωγές τους: βεβαίως υπάρχει φτώχεια, ανεργία, κρίση, αλλά δεν είναι αυτό το κυρίως ζήτημα. Όπως λέει και ο Στέλιος Ράμφος, το βασικό πρόβλημα είναι ότι επενδύουμε με αρνητικά αισθήματα το παρόν και δεν αυτομεταμορφωνόμαστε, δεν μεταβάλλουμε νοοτροπία. Η κρίση θεωρείται έτσι περισσότερο η ανορθολογική κραυγή ενός παιδιάστικου συναισθηματισμού παρά ένα κοινωνικό ή ένα ταξικό γεγονός.

Ηθική, ψυχολογία, αστυνομία: ιδού οι τρεις πυλώνες πάνω στους οποίους στήνουν τη δημόσια περιγραφή τους...»

***

«…οι νέοι φιλελεύθεροι δεν είναι νεοφιλελεύθεροι. Ή δεν είναι κατά βάση νεοφιλελεύθεροι. Παρά το ότι αναγνωρίζουν την «ελεύθερη οικονομία» ως τον αξεπέραστο ορίζοντα της εποχής και μάλλον ως την οριστική μορφή του ανθρώπινου Λόγου, παρά το ότι γοητεύονται από τη συγκινητική φιγούρα του επιχειρηματία-δημιουργού καινοτομίας, η αιχμή των παρεμβάσεών τους είναι μια ορισμένη πολιτισμική κριτική… Οι ιδέες και αξίες στις οποίες αναγνωρίζονται είναι ο υπεύθυνος ατομικισμός, η καταγγελία του μεγάλου κράτους, η αντίθεση στα άκρα και στους «εξτρεμισμούς»…

Το κοινό πεδίο στο οποίο κινούνται είναι η υπεράσπιση του «ορθολογισμού» απέναντι στη νεοελληνική «παράνοια». Άλλοι επενδύουν στους κανόνες τής -δικής τους βεβαίως- κοινής λογικής και άλλοι στην επινόηση μιας νέας πολιτικής, περισσότερο συμπονετικής και χαρούμενης, μακριά από τις κακές ουτοπίες και τις αγωνιστικές ταυτότητες. Προς Θεού, «όχι άλλοι αγώνες» γράφει αηδιασμένος ένας από τους πρωτοπόρους του χώρου στο «Κυριακάτικο Βήμα»… (Όσο και αν επιμένουν, δεν μας κυβέρνησε η άκρα Αριστερά αλλά το διαπαραταξιακό μπλοκ της νοικοκυροσύνης…) Επειδή πιστεύουν ότι βασικός αντίπαλος του εκπολιτισμού των ηθών είναι η σκληρή πολιτική, αναζητούν όλο και συχνότερα τη φιλική συνδρομή των δυνάμεων της τάξης, των άγρυπνων φυλάκων της δημοκρατίας μας. Ο αντι-αυταρχισμός τους είναι κυρίως πολιτισμικός…

Η σημερινή μετάφραση αυτής της υποθήκης είναι ανησυχητική. Εμφανίζεται με την ανακύκλωση των συνθημάτων του αντι-λαϊκιστικού -αλλά πάντοτε υπέρ πλουσίων και ισχυρών- εκσυγχρονισμού. Εκδηλώνεται στη μορφή μιας σωφρονιστικής ηθικολογίας, η οποία αθωώνει τις πολιτικοεπιχειρηματικές ελίτ για να κατακεραυνώσει απλώς κάποιες κραυγαλέες και ασυμμάζευτες περιπτώσεις…»

***

«...Λογοτέχνες και άνθρωποι της τέχνης που ισχυρίζονται ότι αποτάσσονται την “ξύλινη γλώσσα” της ιδεολογίας (εννοώντας κατά βάση μόνο μιας ιδεολογίας, αυτής που θέτει προτάγματα κοινωνικής χειραφέτησης) προσεταιρίζονται αυθόρμητα έναν ρηχό σκεπτικιστικό φιλελευθερισμό διεκδικώντας την αλήθεια της “ατέλειας” ενός κόσμου που πρέπει να αποτελείται, όπως πίστευε ήδη ο Φλωμπέρ, από “καθάρματα και απατεώνες”. Ο συλλογισμός είναι απλός: μιας και το κακό –η ραδιουργία, η παλιανθρωπιά, οι εγωιστικές μικρότητες– βρίσκονται στη βάση του ανθρώπινου, οποιαδήποτε ιδέα μετασχηματισμού σε ηθικοπολιτικό επίπεδο πρέπει να απορριφθεί ως ανεύθυνη και καταστροφική “θεολογία”.

[...]

Έχουμε να κάνουμε με έναν λόγο που εμφανίζεται την ίδια στιγμή ως τιμητής των παθών και ως συνήγορος των ανθρώπινων παθών/ατελειών απέναντι σε κάθε ριζοσπαστικό ορθολογισμό στον οποίον προσάπτεται ότι επιδιώκει, απάνθρωπα, να “ισιώσει το στραβό ξύλο της ανθρωπότητας” ...

...δαιμονοποιείται η σύγκρουση ως παράγοντας ανομίας και ενδεχόμενης υπονόμευσης των δημοκρατικών κανόνων. Συγχρόνως κινητοποιούνται φωνές οι οποίες υπερασπίζονται το ατελές και το μερικό ως πραγματιστικά αναχώματα στις υπερβολές της “ιδεολογίας”… »

...Μόλις οι άνθρωποι αποδεχτούν το χρήμα ως ισοδύναμο της ζωής, η πώληση της ζωντανής τους δραστηριότητας γίνεται προϋπόθεση της φυσικής και κοινωνικής επιβίωσης τους. Η ζωή ανταλάσσεται με την επιβίωση. Δημιουργία και παραγωγή καταλήγει να σημαίνει πουλημένη δραστηριότητα. Η δραστηριότητα ενός ανθρώπου είναι “παραγωγική”, χρήσιμη στην κοινωνία, μόνο όταν είναι πουλημένη δραστηριότητα. Και ο ίδιος ο άνθρωπος είναι παραγωγικό μέλος της κοινωνίας μόνο αν οι δραστηριότητες της καθημερινής τους ζωής είναι πουλημένες δραστηριότητες...

Η δημιουργική δραστηριότητα παίρνει τη μορφή της εμπορευματικής παραγωγής, δηλαδή της παραγωγής εμπορεύσιμων αγαθών, και τα δημιουργήματα της ανθρώπινης δραστηριότητας παίρνουν τη μορφή εμπορευμάτων...

...Οι άνθρωποι ανταλλάσσουν το δημιουργικό περιεχόμενο της ζωής τους, την πρακτική καθημερινή δραστηριότητα τους, για χρήμα... Μόλις οι άνθρωποι αποδεχτούν τους όρους αυτής της ανταλλαγής, η καθημερινή δραστηριότητα παίρνει τη μορφή της οικουμενικής εκπόρνευσης...

...[Δουλειά είναι] η πουλημένη δημιουργική δύναμη, η εμπορευματοποιημένη καθημερινή δραστηριότητα... Είναι αδιάφορη δραστηριότητα... μόνη της ιδιότητα είναι η εμπορευσιμότητα της. [Αυτός που δουλεύει, αδιαφορεί για το ίδιο το έργο του, για το σκοπό του έργου, αλλά και για τον αγοραστή αυτού του έργου.] ...Δουλειά σημαίνει μόνο “κερδίζω λεφτά”· ...το σκάψιμο, η τυπογραφία και η ζαχαροπλαστική είναι διαφορετικές δραστηριότητες, αλλά και οι τρείς είναι “δουλειές' υπό την καπιταλιστική κοινωνία... [η δημιουργία, η ουσία της ζωής, καταντά “δουλειά”, πουλημένη δραστηριότητα, μέσο για να “κερδίσουμε λεφτά”, οδυνηρό μέσο επιβίωσης]...

...Η πουλημένη δραστηριότητα γίνεται ιδιοκτησία του αγοραστή, τίθεται υπό τον έλεγχο του αγοραστή... [Το δικό μου έργο γίνεται ξένο προς εμένα, γίνεται ιδιοκτησία ενός άλλου, του αγοραστή – ιδιοκτήτη.] ...Έτσι η ζωή ενός ανθρώπου, τα επιτεύγματα του, η προσφορά του στη ζωή της ανθρωπότητας, δεν υποβιβάζονται απλώς σε δουλειά, οδυνηρή προϋπόθεση της επιβίωσης, αλλά και αποξενώνονται από το δημιουργό, γίνονται έργα του αγοραστή. Στην καπιταλιστική κοινωνία, οι αρχιτέκτονες, οι μηχανικοί, οι εργαζόμενοι, δεν είναι δημιουργοί· δημιουργός είναι ο καπιταλιστής που τους πληρώνει... τα επιτεύγματα τους γίνονται ιδιοκτησία του...

...Εφόσον η καπιταλιστική παραγωγή είναι εμπορευματική παραγωγή, είναι ψευδής ο ισχυρισμός ότι σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι η ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Είναι εκλογίκευση και απολογία. Η “ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών” δεν είναι σκοπός ούτε του καπιταλιστή ούτε του εργάτη, δεν είναι καν αποτέλεσμα της διαδικασίας παραγωγής.

Ο εργάτης πουλά την εργατική του δύναμη για να πάρει ένα μισθό. Του είναι αδιάφορο το περιεχόμενο της συγκεκριμένης παραγωγής. Χωρίς μισθό δεν πρόκειται να δουλέψει για τον καπιταλιστή, αδιάφορο πόσες ανθρώπινες ανάγκες θα ικανοποιήσουν τα προϊόντα του εργοδότη.

Ο καπιταλιστής αγοράζει εργατική δύναμη και τη χρησιμοποιεί στην παραγωγή εμπορευμάτων, πωλήσιμων προϊόντων. Αδιαφορεί για τις συγκεκριμένες ιδιότητες των προϊόντων, όπως αδιαφορεί και για τις ανάγκες των ανθρώπων. Ενδιαφέρεται μόνο για το ύψος των τιμών που μπορεί να πουλήσει, την ποσότητα των προϊόντων που οι άνθρωποι “χρειάζονται” να αγοράσουν, και για το πως θα καταφέρει να τους χειραγωγήσει να “χρειάζονται” περισσότερα, μέσω της προπαγάνδας και του ψυχολογικού εθισμού. Σκοπός του καπιταλιστή είναι να ικανοποιήσει τη δική του ανάγκη μεγιστοποίησης και αναπαραγωγής του Κεφαλαίου, και αποτέλεσμα της διαδικασίας είναι η διευρυμένη αναπαραγωγή της μισθωτής δουλείας και του Κεφαλαίου (πράγμα που δεν είναι “ανθρώπινες ανάγκες”)...

...Αυτός που δουλεύει, αγοράζει με το μισθό του εμπορεύματα για να συντηρηθεί, για να αναπληρώσει την ζωτική του ενέργεια, για να συνεχίσει να την πουλά... Καταναλώνει και θαυμάζει παθητικά τα προϊόντα της ανθρώπινης δραστηριότητας, σαν θεάματα... Τα εμπορεύματα, τα θεάματα, τον καταναλώνουν... καταναλώνεται από τα πράγματα... Με αυτή την έννοια, όσο περισσότερα έχει, τόσο λιγότερο είναι... Δεν ζει ως ενεργός παράγων που μετασχηματίζει τον κόσμο. Αλλά ως ανήμπορος, ανίκανος θεατής, ίσως να αποκαλεί “ευτυχία” αυτή την κατάσταση παθητικού θαυμασμού, και εφόσον η δουλειά είναι οδυνηρή, ίσως να επιθυμεί να είναι “ευτυχής”, δηλαδή αδρανής όλη του τη ζωή (μια κατάσταση παρόμοια με το να γεννηθείς νεκρός)...»

[Στα ελληνικά έχει εκδοθεί από τον Ελεύθερο Τύπο
Περλμαν: Η Αναπαραγωγή της Καθημερινής Ζωής.]

isotita.equality